Categorieën
Overgewicht

Bisfenol A (BPA) als hormoonverstorende stof en dikmaker

Overgewicht is soms een feit om wanhopig van te worden

De weekmaker Bisfenol A (BPA) is een hormoonverstorende stof die via onze voeding, ons drinkwater en onze huid in ons lijf terecht komt en schadelijk is voor de menselijke gezondheid. Bisfenol A veroorzaakt veranderingen in het menselijk metabolisme. Zo is het een dikmaker (oftewel een obesogene factor). Deze weekmaker BPA heeft ook nog waarschijnlijk nog een groot aantal andere schadelijke effecten vooral voor baby’s, kinderen en tieners.

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen:

Overgewicht is niet altijd het gevolg van een te veel of verkeerde voeding
Overgewicht is niet altijd het gevolg van een te veel of verkeerde voeding

Wat doet Bisfenol A (BPA)?

Bisfenol A (afgekort: BPA) is een organische verbinding die in veel dagelijks gebruikte producten voorkomt. Als estrogene, hormoonverstorende verbinding is Bisfenol A een stof die de normale hormonale werking van het menselijk lichaam verstoort. Deze stof leidt tot ophopingen van vet in het lichaam die geheel los staan van eventuele veranderingen in het eet- of bewegingspatroon. In die zin behoort BPA tot de stille dikmakers.

De aanwezigheid van BPA in menselijke urine lijkt daarnaast verband te houden met het optreden van diabetes, en metabole of cardiovasculaire aandoeningen.

Uit sommige onderzoeken bij knaagdieren die werden blootgesteld aan lage doses BPA lijkt bovendien sprake te zijn van nadelige gevolgen voor de vruchtbaarheid en de voortplanting. In hoeverre de resultaten van onderzoek op knaagdieren als muizen indicatief zijn voor de effecten op mensen, blijft nog onduidelijk.

Naast BPA worden ook andere factoren die niets met veranderingen in eet- en bewegingspatronen te maken hebben, verantwoordelijk gehouden voor het bevorderen van obesitas. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan bepaalde biologische oorzaken van overgewicht, het AD36-virus, cortisol of het gebruik van antibiotica. Deze factoren spelen mogelijk een rol als het volgen van een caloriebeperkt dieet en het aanleren van gezonde eetgewoonten niet het gewenste effect hebben.

Hoe komen mensen in contact met Bisfenol A?

Elke dag komen wij mensen op verschillende manieren in contact met Bisfenol A (BPA). Dit contact vindt bijvoorbeeld plaats via onze voeding, het drinkwater of via de huid.

Hoe zit het met BPA en onze dagelijkse voeding?

We krijgen BPA op twee manieren binnen via ons gebruikelijke voedsel.

Via producten van polycarbonaat

BPA is een grondstof voor de vervaardiging van polycarbonaat: een hard en transparant plastic van hoogwaardige kwaliteit. Denk aan artikelen als magnetronschaaltjes, tafelbestek of onbreekbare drinkflessen (bijvoorbeeld met frisdrank erin).

Sinds juni 2011 mogen in Nederland geen babyflesjes van polycarbonaat worden verkocht.

Via de coating van conservenblikjes of kartonnen verpakkingen van voeding

BPA wordt in de vorm van bisfenol A diglycidylether (BADGE) gebruikt als beschermende coating aan de binnenzijde van conservenblikjes of kartonnen verpakkingen van voeding, of in waterreservoirs en drinkwaterleidingen.

Hoe komt BPA uit coatings en plastic voorwerpen in je lijf terecht?

Bisfenol A diffundeert (vermengt zich) met vloeistoffen zoals water, frisdrank en andere voeding. Daarom hebben in de westerse wereld bijna alle mensen aantoonbare hoeveelheden BPA in hun bloed en urine.

Wat zijn andere mogelijkheden voor BPA om het menselijk lichaam binnen te dringen?

Bisfenol A komt voor op thermisch papier. Bij onderzoek onder caissières die met kassabonnen van thermisch papier werkten, zijn verhoogde BPA-waarden gemeten. Het vermoeden bestaat dat BPA ook via de huid het menselijk lichaam binnendringt.

Verder komt deze weekmaker zelfs voor in sigarettenfilters, hetgeen mogelijk betekent dat de stof ook via inademing van de sigarettenrook in het menselijk lichaam terecht kan komen.

Bij welke waarden van BPA treden de schadelijke effecten op?

Bisfenol A is een stof die in de westerse wereld in veel dagelijkse producten wordt gebruikt. De industrie heeft dan ook grote belangen bij een voortgezet gebruik van deze stof.

Vanaf welke gemeten waarden er sprake is van nadelige effecten op de gezondheid is nog altijd niet ondubbelzinnig wetenschappelijk vastgesteld. Wel staat vast dat de schadelijke gevolgen afhangen van de hoogte van de gemeten waarde, de duur van de blootstelling aan de stof en de levensfase waarin de persoon zich bevindt.

De discussie over de mate van veiligheid van de stof en de laagste waarden waarbij negatieve gevolgen voor de gezondheid worden gemeten, duurt dus nog voort.

Maar in elk geval staat vast dat de weekmaker Bisfenol A tot de dikmakers behoort. Als je je serieus met lijnen en gezonde eetgewoonten bezighoudt, is de oorzaak van je overgewicht mogelijk mede aan deze stof te wijten.

Andere schadelijke effecten van de weekmaker BPA

Naast het dikmakend effect lijkt BPA ook andere negatieve gevolgen voor de gezondheid te hebben. Zo zijn er wetenschappelijke aanwijzingen dat de blootstelling van kinderen aan deze stof bij vrouwen kan leiden tot onvruchtbaarheid. En dat blootstelling van volwassenen aan BPA hun vruchtbare periode kan verkorten.

Uit een onderzoek van de beroemde Amerikaanse Harvard Universiteit, gepubliceerd in 2013, komt een verband naar voren tussen hogere BPA-waarden in de urine van vrouwen en een verminderde rijping van hun eitjes. Er zijn aanwijzingen, mede door eerdere dierproeven dat BPA een negatieve werking heeft op onder andere de celstructuur en de organisatie van de chromosomen tijdens de rijping van de eitjes.

Onderzoekers van de Harvard Universiteit vermoeden bovendien dat de toegenomen mate van abnormale rijping in eitjes die aan de weekmaker BPA zijn blootgesteld, mede een verklaring kan vormen voor de in de laatste decennia geconstateerde vermindering van de vruchtbaarheid.

Nieuwe ontwikkelingen

In een in maart 2016 openbaar gemaakt rapport dringt het RIVM op grond van nieuwe inzichten erop aan op korte termijn aanvullende maatregelen te treffen die de blootstelling aan BPA verder verminderen. Daarna heeft minister Schippers maatregelen aangekondigd met het doel vooral (ongeboren) baby’s, jonge kinderen en adolescenten beter te beschermen tegen BPA, omdat nog onvolgroeide lichamen het meest kwetsbaar zijn voor deze stof.

In het vakblad Medisch Contact (20/2016) melden roepen onderzoekers in het artikel Help hormoonverstorende stoffen de wereld uit, op om ziekmakende stoffen (waaronder BPA) uit hulpmiddelen te weren. Denk hierbij aan  infusen, beademings- en dialyseapparatuur. Ze refereren daarbij aan recent onderzoek door de Universiteit Utrecht waarin zo’n tachtig ziekten, waaronder obesitas in verband worden gebracht met de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen zoals BPA.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, An Schrijfstra, op 25 maart 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Stress, corticol en overgewicht’.

Dossier overgewicht

Dit artikel maakt deel uit van het dossier overgewicht

Bronnen

  • Bisphenol A : Part 2. Recommendations for risk management; J. Bakker [et. Al] RIVM Rapport 2015-0192 openbaar sinds 3 maart 2016
    http://rivm.nl/Documenten_en_publicaties/Wetenschappelijk/Rapporten/2016/maart/Bisphenol_A_Part_2_Recommendations_for_risk_management
  • Artsen tegen ziekmakende stoffen in hulpmiddelen;  http://www.medischcontact.nl/Nieuws/Laatste-nieuws/Nieuwsbericht/153918/Artsen-tegen-ziekmakende-stoffen-in-hulpmiddelen.htm
  • Bisfenol A; Wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Bisfenol_A
  • Bisphenol A may enter body through skin; INRA press service; http://www.international.inra.fr/layout/set/print/press/bisphenol_a_may_enter_body_through_skin
  • Obesitas: een ziekte van deze eeuw; Eline P. Meulenberg; http://www.eltisupport.nl/pdf/Obesitas-2c.pdf
  • Productie polycarbonaat babyflesjes vanaf 1 maart 2011 verboden; Nieuwsbericht Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit; 07 maart 2011; http://www.vwa.nl/actueel/nieuws/nieuwsbericht/2012101
  • Similarity of Bisphenol A Pharmacokinetics in Rhesus Monkeys and Mice: Relevance for Human Exposure; Julia A. Taylor, Frederick S. vom Saal, Wade V. Welshons, Bertram Drury, George Rottinghaus, Patricia A. Hunt, Pierre-Louis Toutain, Céline M. Laffont, and Catherine A. VandeVoort; Published online 2010 September 20. doi: 10.1289/ehp.1002514; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3080921/
  • In Plastic and Cans, a Threat to Women; Deborah Blum; New York Times, 28 augustus 2014; http://well.blogs.nytimes.com/2014/08/28/in-plastics-and-cans-a-threat-to-women
  • Bisphenol-A and human oocyte maturation in vitro.; Machtinger R1, Combelles CM, Missmer SA, Correia KF, Williams P, Hauser R, Racowsky C.; http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23904465; Hum Reprod. 2013 Oct;28(10):2735-45. doi: 10.1093/humrep/det312. Epub 2013 Jul 30.