De meeste mensen lopen minimaal enkele keren per jaar een verkoudheid op. Hoe komt dat eigenlijk? En wat gebeurt er dan in je lijf? En op welke manieren kun je het risico erop zelf zo klein mogelijk maken? Wat zijn fabeltjes als het gaat om het verkoudheidsvirus en welke tips om te voorkomen dat je verkouden wordt, helpen echt? Deze vragen en meer vind je hieronder beantwoord.
Onderstaand artikel kent de volgende opbouw.
- Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen verkoudheid en griep?
- Wanneer loop je het meeste risico op verkoudheid of griep?
- Waarom worden sommigen veel vaker verkouden of grieperig dan anderen?
- Hoe komt het dat kinderen zoveel vaker dan volwassenen verkoudheid of griep oplopen?
- Tips om je weerstand voor kou of griep te vergroten.
Wat zijn de belangrijkste verschillen tussen verkoudheid en griep?
Ben je besmet met een verkoudheidsvirus, dan heb je doorgaans last van een aantal van de volgende symptomen: niezen, wat kuchen of hoesten, een zere keel, een verstopte neus of een loopneus en enige verhoging van je lichaamstemperatuur of lichte koorts. Soms heb je daarnaast ook last van pijnlijke spieren.
Sommige mensen spreken van een ‘griepje’ als ze een flinke verkoudheid hebben opgelopen. Maar beide soorten virussen verschillen sterk van elkaar. Zo biedt de griepprik je geen enkele bescherming tegen verkoudheid! En terwijl het verkoudheidsvirus zich vooral vermenigvuldigt in je neus, vermenigvuldigt het griepvirus zich in je longen.
Als je door het griepvirus (influenzavirus) bent getroffen, heb je doorgaans een aantal dagen last van verschijnselen die aan een stevige verkoudheid doen denken, maar heb je bovendien een aantal dagen last van flinke koorts en moet je het bed houden.
Vermoedelijk heb je je weleens afgevraagd hoe het komt dat je bijvoorbeeld slechts één keer in je leven een virus als mazelen oploopt, maar soms meerdere keren binnen één enkel jaar een verkoudheidsvirus? Dit heeft te maken met het feit dat er meer dan tweehonderd varianten van dit sterk besmettelijke virus bestaan. Vaak gaat het om een zogenaamd rhinovirus (‘rhino’ staat voor ‘neus’) en een enkele keer om een coronavirus.
Wat het griepvirus (influenzavirus) betreft, in tegenstelling tot het verkoudheidsvirus zijn hiervan niet allerlei varianten tegelijkertijd actief. Doorgaans krijg je niet vaker dan één keer per jaar griep, omdat je totdat dit virus weer muteert, na het doormaken van een griep immuun voor die bepaalde virusvariant bent geworden.
Wanneer loop je het meeste risico op verkoudheid of griep?
Het verkoudheidsseizoen start ongeveer tegelijkertijd met het begin van de herfst en eindigt ergens ver in de winter. Dan zijn er wel drie tot vier keer zoveel mensen verkouden als op andere momenten in het jaar. In deze koudere en doorgaans vochtige periodes van het jaar loop je het meeste risico op verkoudheid.
Zo tegen het eind van het jaar gaan de griepvirussen (influenzavirussen) enkele maanden lang de kop op steken. Beide virussen verspreiden zich via druppeltjes snot, slijm en speeksel.
Je kunt verkoudheid of griep oplopen doordat iemand die met zo’n virus is besmet in dezelfde ruimte praat, hoest of niest. Je kunt het virus dat op die manier in de lucht wordt gebracht, inademen. Maar je kunt besmetting ook via direct contact oplopen, bijvoorbeeld door het een hand geven van een besmet persoon of door een deurknop, toetsenbord of ander voorwerp waarop het virus zich bevindt, aan te raken. Als je daarna je mond, neus of ogen aanraakt, kun je zelf besmet raken.
Waarom worden sommigen veel vaker verkouden of grieperig dan anderen?
Als je weer eens moet niezen, hoesten of snotteren, vraag je je soms af hoe het komt dat sommige mensen vaak en anderen weinig verkouden lijken te worden.
Moet je vaak reizen met de bus, tram of trein? In dergelijke slecht geventileerde ruimten waar veel mensen dicht op elkaar zitten of staan, is de kans op besmetting relatief groot. Ook als je op een benauwd kantoor met veel mensen op een kluitje moet werken, is de kans op besmetting groter dan wanneer je over een ruime en goed geventileerde werkplek beschikt.
Verder lijkt ook de bevattelijkheid een rol te spelen. Het afweersysteem van de ene mens werkt beter dan dat van de andere mens.
De meeste volwassenen krijgen met ten minste enkele verkoudheden per jaar te maken, maar kinderen krijgen er wel tot een keer of twaalf last van. Griep krijg je doorgaans niet vaker dan slechts één keer per jaar.
Hoe komt het dat kinderen zoveel vaker dan volwassenen verkoudheid of griep oplopen?
Kinderen hebben doorgaans op school of in het kinderdagverblijf en bij het spelen nauw contact met elkaar en dat maakt de kans dat het verkoudheidsvirus of het griepvirus van de een op de ander wordt overgedragen een stuk groter dan bij volwassenen die eerder geneigd zijn enige fysieke afstand tot elkaar te bewaren.
Verder is de natuurlijke weerstand van kinderen doorgaans kleiner dan van volwassenen.
Tips om je weerstand tegen kou of griep te vergroten
Er is een aantal factoren dat volgens een aantal deskundigen een rol speelt bij je vatbaarheid om (flink) verkouden te worden of griep op te lopen.
- gezond afweersysteem
- goede hygiëne (handen wassen!)
- voldoende slaap
- matig intensieve lichaamsbeweging
- warme neus
- overige tips
Gezond afweersysteem
In tegenstelling tot wat veel mensen intuïtief geloven, kan een relatief krachtig afweersysteem je bij een verkoudheid geen mildere, maar juist heftigere verschijnselen oproepen. Dit heeft te maken met het feit dat je loopneus, zere keel en niezen verrassenderwijs vooral worden veroorzaakt door de ontstekingsreactie van je immuunsysteem op het verkoudheidsvirus. De schade van rhinovirussen bleek beperkt tot een klein aantal cellijnen in de neusholte. Dit bleek al in 1984 uit een onderzoek van de universiteit van Kopenhagen (http://informahealthcare.com/doi/abs/10.3109/00016488409130994?journalCode=oto%20? Light and Scanning Electron Microscopy of Nasal Biopsy Material from Patients with Naturally Acquired Common Colds; B. Winther, S. Brofeldt, B. Christensen And, en N. Mygind; 1984, Vol. 97, No. 3-4 , Pages 309-318, maar link werkt niet meer) Uit latere onderzoeken kwamen vergelijkbare bevindingen naar voren.
Het zijn dus de chemische stoffen die door je eigen immuunsysteem tegen het verkoudheidsvirus worden aangemaakt die je cellen en weefsel doen ontsteken en daardoor je een loopneus, gezwollen keel of hoestreflexen opleveren.
Bij het griepvirus ligt dat echter anders: daar worden je ziekteverschijnselen en de schade aan je weefsel wel rechtstreeks door het virus veroorzaakt.
Overigens, voor zowel de verkoudheidsvirussen als de griepvirussen geldt dat de kans dat je daadwerkelijk last krijgt van het virus kleiner wordt naarmate je over een gezond afweersysteem beschikt. Een op de vier mensen die in aanraking komt met een verkoudheidsvirus wordt niet ziek. Het contact met het virus leidt dan wel tot de aanmaak van antistoffen, maar niet tot verkoudheidssymptomen.
Goede hygiëne (handen wassen!)
Het verkoudheidsvirus kun je via het inademen van met het virus besmette lucht oplopen, maar ook bijvoorbeeld door een verkouden persoon een hand te geven en vervolgens met je hand aan je gezicht en dan vooral je neus of je ogen te komen. Of bijvoorbeeld door aanraking van een deurknop die enige tijd eerder door een verkouden persoon is vastgepakt.
Door geregeld je handen uitgebreid te wassen met zeep en daarna goed af te drogen, kun je de kans op infectie met een verkoudheids- of griepvirus verkleinen.
Voldoende slaap
Een goede nachtrust draagt bij aan een gezond immuunsysteem. Het lijkt erop dat mensen met een slaaptekort tot wel bijna drie keer zoveel kans op het oplopen van een verkoudheid hebben dan mensen die wel voldoende slapen.
Als weerstandsvermogen door gebrek aan slaap afneemt, wordt je vatbaarheid voor infectieziekten groter. Zorg daarom zeker in het seizoen voor verkoudheid (en griep!) voor voldoende slaap. Dit in de hoop dat als je met een verkoudheids- of griep wordt besmet, je daar weinig of niets van merkt.
Voldoende slaap helpt je lichaam ook om sneller te herstellen na een infectieziekte.
Matig intensieve lichaamsbeweging
Matige lichaamsbeweging gedurende minimaal 30 minuten per dag verbetert je immuunsysteem en dus je weerstand tegen bijvoorbeeld verkoudheid of griep.
Overigens, langdurige en sterk inspannende lichaamsbeweging lijkt een averechts effect te kunnen hebben op je weerstandsvermogen. Langer en/of intensiever aan lichaamsbeweging doen, is dus niet altijd beter. In elk geval lijkt het je bevattelijkheid voor het oplopen van een virus te vergroten.
Als je tijdens je verkoudheid enige lichaamsbeweging zorgt, lijkt dit gunstig te werken op de tijd die je voor je herstel nodig hebt.
Houd je neus warm met een sjaal
Als je in een koude omgeving je neus warm houdt, bijvoorbeeld met een sjaal, is je kans om een verkoudheid op te lopen een stuk kleiner. Dat zou je kunnen afleiden uit de resultaten naar een onderzoek met muizen volgens onderzoekers van de beroemde Yale universiteit. Zij publiceerden op 5 december 2014 daarover een artikel in PNAS.
De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat het verkoudheidsvirus beter gedijt in een wat koelere omgeving zoals de neus dan in de wat warmere longen. Dit komt omdat dit virus zich sneller vermeerdert in een wat koudere omgeving en ook omdat je luchtwegen minder effectief zijn in het afweren van virussen als je aan koelere temperaturen blootstaat.
Co-auteur Akiko Iwasaki, docent immunobiologie aan de Yale School of Medicine wijst in een artikel in today.com erop dat veel mensen wel zo’n 20 tot 25% gezonde mensen, een verkoudheidsvirus bij zich draagt en dat als je een van hen bent, en naar buiten, de koude in gaat, je mogelijk verkoudheidsverschijnselen kan ontwikkelen.
Als je dan een sjaal draagt, kun je voorkomen dat de temperatuur van je luchtwegen kouder wordt en daarmee verklein je dan de kans op verkoudheid. Dat wil overigens niet zeggen dat als je direct contact hebt met iemand die verkouden is of als je het virus dat in de lucht zit inademt, je niet besmet raakt. Maar je maakt daarmee de kans wel kleiner.
Houd je neus bij lage temperaturen buiten dus goed warm, bijvoorbeeld met een sjaal.
Overige factoren
Andere manieren die volgens sommigen mogelijk zouden helpen om een verkoudheid af te weren, zijn het warm en daarna koud douchen. Dit zou het afweersysteem versterken.
Heb je een gebrek aan vitamine D, bijvoorbeeld omdat je in de ‘donkere’ maanden weinig buiten komt, dan ben je waarschijnlijk vatbaarder voor verkoudheid. Zorg dus dat je voldoende vitamine D binnenkrijgt.
Verder zouden volgens sommige deskundigen regelmatige neusspoelingen met een zoutwateroplossing verkoudheid kunnen tegengaan, omdat ze zouden voorkomen dat vervelende bacteriën, virussen en andere ongerechtigheden je neusholten prikkelen. Let er wel op dat bij dergelijke neusspoelingen goed op de hygiëne let, anders is het middel erger dan de kwaal. Als je eenmaal verkouden bent, kun je met een zoutwaterspoeling je neusverstopping proberen op te lossen. Sommige mensen vinden het handig een kant-en-klare neusspray op basis van zoutwater daarvoor te gebruiken.
Ook zinkrijke voeding of zinkhoudende middeltjes tegen verkoudheid zouden het immuunsysteem helpen en daarmee de duur van een opgelopen verkoudheid bekorten.
Bronnen en verder lezen
- How Not to Fight Colds; Jennifer Ackerman; New York Times, 4 oktober 2010; www.nytimes.com/2010/10/05/opinion/05ackerman.html
- Light and Scanning Electron Microscopy of Nasal Biopsy Material from Patients with Naturally Acquired Common Colds; B. Winther, S. Brofeldt, B. Christensen And, en N. Mygind; 1984, Vol. 97, No. 3-4 , blz. 309-318; http://informahealthcare.com/doi/abs/10.3109/00016488409130994?journalCode=oto%20?
- Temperature-dependent innate defense against the common cold virus limits viral replication at warm temperature in mouse airway cells; Ellen F. Foxmana, James A. Storera, Megan E. Fitzgerald [et. al.]; PNAS; 5 december 2014; http://www.pnas.org/content/112/3/827.full.pdf+html
- Scarf Up! Keeping this body part warm may help ward off a cold; Linda Carroll; 5 januari 2015 http://www.today.com/health/scarf-breathing-frosty-air-through-nose-boosts-cold-virus-1D80396183
- Griepbesmetting en preventie; RIVM; http://www.rivm.nl/Onderwerpen/G/Griepesmetting en preventie
- 6 natural cold-prevention strategies; Elizabeth Wells; 22 oktober 2010; http://edition.cnn.com/2010/HEALTH/10/22/rs.natural.cold.prevention/