Er bestaan talloze theorieën over welke factoren iemand tot op zeer hoge leeftijd geestelijk en lichamelijk fit houden. Voor een groot deel gaat het om een gezonde leefstijl, slechts voor een relatief klein deel om de genen. Aangezien een gezonde levenswijze een persoonlijke keuze is, kun je dus zelf je kansen op een lang en gezond leven vergroten.
Vooral de volgende factoren lijken van belang:
- voeding
- lichaamsbeweging
- persoonlijkheid en temperament
- sociale contacten
- cognitieve stimulansen
- genen
- overige factoren
Voeding
De hoeveelheden en samenstelling van voeding lijken het verouderingsproces te kunnen versnellen of juist vertragen.
Zo ziet het ernaar uit dat koolhydraatrijke voeding het verouderen versnelt, omdat het eten ervan schadelijke bloedglucosepieken veroorzaakt. Laagcalorische voeding lijkt het ouder worden uit te stellen en een langer leven te bevorderen.
Calorierestrictie verlengt bij dierproeven niet alleen de gemiddelde levensverwachting, maar ook de maximale levensduur. Het lijkt erop dat calorierestrictie onder meer van invloed is op de genen en langs die weg de maximale levensduur positief beïnvloedt.
Lichaamsbeweging
Beweging in de vorm van lichamelijk actief zijn of aan sport doen, is gunstig voor de conditie en voorkomt of vertraagt het optreden van aandoeningen die nauw samenhangen met lichamelijke inactiviteit.
Het lijkt erop dat lichaamsbeweging de gebruikelijke achteruitgang van de mitochondria bij het klimmen van de jaren kan vertragen. De mitochondria van een cel functioneren als een soort energiecentrale voor die cel. Bij het stijgen van de leeftijd gaan de mitochondria slechter functioneren. Dat gaat dan ten koste van bijvoorbeeld je uithoudingsvermogen en kracht.
Al rond je veertigste begint je longcapaciteit langzaam achteruit te gaan. Als je in de vijftig bent, begin je met het verlies van spiermassa als je in de vijftig bent. Na je vijfenzeventigste gaat de achteruitgang van een en ander doorgaans sneller.
Lichaamsbeweging zou kunnen helpen om langer vitaal te blijven.
Wat doet lichaamsbeweging voor je levensverwachting?
Lichaamsbeweging verbetert op verschillende manieren je kwaliteit van leven en volgens sommigen zou je er zo’n zes of zeven jaar langer door kunnen leven.
Voor de meeste senioren bestaat lichaamsbeweging uit een dagelijkse wandeling of het geregeld fietsen en/of tuinieren. Matige, recreatieve inspanning lijkt voor ouderen een gunstige manier om gezonder te blijven en langer te leven.
Sporten en de productie van telomerase
Sommige onderzoekers vermoeden dat intensieve training het lichaam in staat stelt zich te regenereren. Bij hardlopers van middelbare leeftijd lijkt het erop dat lichaamsbeweging de productie van telomerase stimuleert.
Telomerase is een RNA-bevattend enzym dat de telomeren beschermt en repareert. Telomeren zijn zijn de uiteinden van de chromosomen die tijdens de celdeling de genetische informatie intact houden ). Telomerase wordt door sommigen beschouwd als middel om de eeuwige jeugd te realiseren.
In elk geval duidt veel erop dat atleten dankzij hun extra productie van telomerase niet alleen een betere hartgezondheid hebben dan hun niet-sportende leeftijdgenoten, maar dat ze in het algemeen minder last hebben van ziekten die samenhangen met het voortschrijden van de leeftijd.
Wat doet weerstandstraining voor je gezondheid?
Het ziet ernaar uit dat lichaamsbeweging, en in het bijzonder weerstandstraining meer doen dan ‘alleen maar’ te helpen je spierkracht en uithoudingsvermogen intact te houden. Het zou kunnen zijn dat lichaamsbeweging op een of andere manier de mitochondria verjongt.
Een punt is wel dat de afbraakstoffen die bij intensieve training vrijkomen, problematisch kunnen zijn voor de nieren en andere organen van ouderen. Intensief trainen is dus niet zomaar voor iedereen aanbevelenswaardig.
Persoonlijkheid en temperament
Ook persoonlijkheid en temperament spelen een rol. Een sterke levenswil werkt gunstig voor de kans op een lang leven. Depressies lijken de telomeren te verkorten en daarmee ook de te verwachten levensduur.
In ieder leven komen moeite en verdriet voor en met het oog op een lang leven wijst veel erop dat het van belang is je daardoor niet klein te laten krijgen. Je concentreren op de positievere aspecten van je leven komt dus niet alleen de kwaliteit, maar ook de duur van je leven ten goede. In plaats van te kijken naar wat voor jou allemaal niet mogelijk is, is het verstandig je te richten op wat je wel kunt doen. Een van de opmerkelijke mensen die ondanks een verblijf in een concentratiekamp in de Tweede Wereldoorlog haar optimisme en geloof in de mensheid wist te behouden, was Alice Herz-Sommer (1903-2014). Zij werd 110 jaar oud.
Sociale contacten
Naast een positieve kijk op het leven is het hebben van goede vrienden en dagelijkse sociale contacten essentieel. Dat zijn ook factoren die bijvoorbeeld Olga Kotelko die op 95-jarige leeftijd nog aan wedstrijdatletiek deed of aan Alice Herz-Sommer.
In een recent onderzoek onder meer 2.000 mensen van boven de vijftig kwam naar voren dat de eenzaamste mensen bijna twee keer zoveel kans hadden te overlijden in de zes jaar dat het onderzoek duurde dan de minst eenzame mensen onder hen.
Cognitieve stimulansen
Ook cognitieve stimulansen van belang om je hersens scherp te houden. Dit kun je doen door bijvoorbeeld Sudoku-spelletjes te spelen, of een nieuwe vreemde taal te gaan leren of misschien zelfs een nieuw muziekinstrument te leren spelen. Tot op het laatst van haar lange leven bleef Alice Herz-Sommer dagelijks gedisciplineerd piano studeren. Haar klassieke muziek hield haar niet alleen helder, maar ook vrolijk.
Genen
Voor zover bekend zijn er ten minste 200 genen die de maximale levensduur beïnvloeden.
Uit een in 2006 in het blad Human Genetics gepubliceerd onderzoek onder tweelingen komt naar voren dat goede genen slechts voor ongeveer twintig tot dertig procent bijdragen aan een lang en gezond leven.
Andere factoren zoals je leefstijl en het milieu zijn dus aanzienlijk belangrijker.
Overige factoren
Naast de bovengenoemde factoren spelen ook armoede of het leven in een vervuild milieu een rol.
Wat is de belangrijkste positieve factor om langer jong te blijven?
Veel wijst erop dat de factoren voeding, lichaamsbeweging, persoonlijkheid en temperament, cognitieve stimulatie en/of genen elkaar in positieve of negatieve zin kunnen versterken als het om de levensverwachting gaat.
Dossier Senioren
Dit artikel maakt deel uit van het dossier senioren. Andere artikelen van dit dossier zijn onder meer:
- Sporten op latere leeftijd: Olga Kotelko
- Oud, maar gezond, fit en sportief
- Overleven dankzij Chopin: Alice Herz-Sommer (1903-2014)
Bronnen
- De voedselzandloper: over afvallen en langer jong blijven; Kris Verburgh; Prometheus-Bert Bakker; 39e druk 2014
- Editorial: Diet, Lifestyle, and Longevity:The Next Steps?; Eric B. Rimm, ScD, Meir J. Stampfer, MD, DrPH; 1490 JAMA, September 22/29, 2004—Vol 292, No. 12; https://www.sanjuancollege.edu/Documents/AlliedHealth/HHPC/Fitness%20Education/ResearchArticles/SeniorFitness/Diet_Lifestyle_and_Longevity.pdf
- Longevity; wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Longevity
- Loneliness twice as unhealthy as obesity for older people, study finds;
- Ian Sample, the Guardian; 16 februari 2014; http://www.theguardian.com/science/2014/feb/16/loneliness-twice-as-unhealthy-as-obesity-older-people