Ben je moe, prikkelbaar of lusteloos zonder een duidelijke oorzaak? Eet je gezond en drink je weinig of geen alcohol? Dan denk je in eerste instantie waarschijnlijk niet aan een tekort aan thiamine (oftewel vitamine B1). Maar zo’n thiaminegebrek kan uiteenlopende oorzaken hebben: niet alleen eenzijdige voeding, maar bijvoorbeeld ook verstoorde absorptie of verstoorde opslag van thiamine. Waaraan herken je het probleem? Welke voeding en voedingssupplementen helpen om een tekort aan vitamine B1 tegen te gaan? Lees de tips.
Dit artikel bestaat uit de volgende paragrafen.
- Moe, geprikkeld of lusteloos?
- Symptomen van een tekort aan vitamine B1
- Hoe loop je een thiaminegebrek op?
- Hoe snel krijg je een tekort aan vitamine B1?
- Welke voeding bevat thiamine?
- Hoe zit het met voedingssuplementen met thiamine?
- Kun je te veel thiamine binnen krijgen?
Moe, geprikkeld of lusteloos?
Vermoeidheid en/of prikkelbaarheid en/of lusteloosheid kunnen een groot aantal verschillende oorzaken hebben. Misschien heb je een ijzergebrek of een magnesiumgebrek. Of misschien is er iets heel anders aan de hand. Door zelf te dokteren, kun je schade aan je gezondheid toebrengen. Daarom is het verstandig bij dergelijke klachten een arts te bezoeken.
Voel je je zonder duidelijke oorzaak moe, prikkelbaar en/of lusteloos? Meestal wordt in eerste instantie vooral aan psychische oorzaken gedacht, vooral als je er goede eetgewoonten op na houdt en niet met een alcoholprobleem kampt.
Bij mensen die eenzijdig eten of veel alcohol drinken gaan bij vermoeidheidsklachten de gedachten al snel uit naar een gebrek aan thiamine (vitamine B1). Zo’n tekort valt eenvoudig in het bloed op te sporen
Symptomen van een tekort aan vitamine B1
Als je gauw moe, snel geprikkeld of lusteloos bent, kan dit dus wijzen op een gebrek aan thiamine (vitamine B1). Verder kun je ook last krijgen van een echte depressie, geheugen- of concentratiestoornissen, hartproblemen of neuropathische verschijnselen. Ook klachten als lage bloeddruk (hypotensie) of een verhoogde lichaamstemperatuur (hyperthermie) komen voor.
Een van de problemen bij de diagnose van een gebrek aan vitamine B1 is dat niet alle patiënten met dezelfde klachten kampen. Bovendien kunnen veel klachten over vermoeidheid, prikkelbaarheid of lusteloosheid ook andere oorzaken hebben.
De meeste symptomen van een deficiëntie verdwijnen weer na een adequate en simpele behandeling met een supplement van B1-tabletten. Een chronisch thiaminetekort kan leiden tot de gevreesde ziekte beriberi, maar deze komt in de moderne westerse wereld zelden voor.
Hoe loop je een thiaminegebrek op?
Thiamine is een vitamine die nodig is voor de energieproductie en de koolhydraatstofwisseling en de geleiding van zenuwimpulsen. Een gebrek aan deze vitamine B1 kan ontstaan door:
Tekort door eenzijdige voeding
Evenwichtige voeding voorkomt een thiaminedeficiëntie. Vitamine B1 komt in veel voedingsmiddelen van nature slechts in geringe hoeveelheden voor. Zie ook hieronder onder het kopje Welke voeding bevat thiamine?
Tekort door verstoorde absorptie of opslag
Een gestoorde opname of opslag van thiamine komt onder meer voor:
- door alcohol; dit verstoort niet alleen de opname van thiamine, maar bevordert ook de uitscheiding (secretie) ervan
- door tannine (komt voor in koffie en thee); rauwe vis en schaaldieren
- door maagzuurremmers
- door lisdiuretica (plasmiddelen): deze verhogen de uitscheiding van thiamine
- door rauwe vis en schaaldieren; deze bevatten veel van het enzym thiaminase dat de thiamine afbreekt
- bij een gebrek aan magnesium (dit is noodzakelijk om de thiamine uit de voeding in een voor het lichaam actieve vorm om te zetten)
- na een maagverkleining
- door totale parenterale voeding (een bepaalde vorm van kunstmatige voeding buiten het maag-darmstelsel om)
- bij verschillende ziekten als anorexia nervosa, HIV-enteropathie, aids, kanker, sommige leverziekten en sommige stofwisselingsziekten; tekorten komen ook voor bij dialiserende nierpatiënten.
Ben je zwanger? Dan heb je een verhoogde behoefte aan thiamine.
Hoe snel krijg je een tekort aan vitamine B1?
De voorraad vitamine B1 die je lijf kan opslaan is beperkt. Volgens sommige wetenschappelijke bronnen kun je door zeer eenzijdige voeding binnen vier tot zes weken een tekort oplopen; in andere onderzoeken is zelfs een periode van minder dan twee weken gemeten.
Welke voeding bevat thiamine?
Thiamine (vitamine B1) zit vooral in:
- volkoren granen zoals volle tarwe (bijvoorbeeld in de vorm van volkorenbrood) of zilvervliesrijst. Hoewel deze voedingsstoffen relatief weinig vitamine B1 bevatten, vormen ze in de praktijk toch een belangrijke bron van thiamine, aangezien we relatief vaak brood en rijst op het menu zetten
- (gedroogde) gist of gistextract; denk bijvoorbeeld aan marmite (een broodbeleg dat rijk is aan gist); gist is de rijkste bron aan thiamine.
- noten: vooral paranoten of pecannoten
- peulvruchten, bijvoorbeeld bruine of witte bonen of sperzieboontjes
- groenten: vooral in asperges, spinazie, en spruitjes
- sinaasappels
- zuivel: eieren; melk en melkproducten
- sommige soorten vlees en gevogelte.
- Van de in de voeding voorkomende thiamine gaat een deel tijdens het koken verloren. Dit komt onder meer omdat deze in water oplosbare vitamine met het kookvocht wordt weggegooid. Deels kun je dit vermijden door de groente niet al te fijn te snijden en deze in zo weinig mogelijk water te koken.
Thiamine is ook slecht bestand tegen ultraviolet licht (zoals van zonlicht) en gammastraling.
Hoe zit het met voedingssuplementen met thiamine?
Vitamine B1 is als voedingssupplement doorgaans samen met enkele andere B-vitamines verkrijgbaar als ‘vitamine B-complex’. Deze vitamines worden doorgaans in combinatie met elkaar aangeboden, omdat bij een tekort aan de ene vitamine B er vaak ook sprake is van een tekort aan de andere B-vitamines. Ook biergisttabletten vormen een rijke bron van vitamine B1.
Kun je te veel thiamine binnen krijgen?
Over het algemeen neemt men aan dat een teveel aan thiamine langs natuurlijke weg door het lichaam wordt uitgescheiden. De hoeveelheid vitamine B1 die je lichaam niet kan opslaan, plas je namelijk gewoon uit. Volgens de huidige stand van de wetenschap lijdt je lichaam dus geen schade door een overdosis thiamine.
Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, Manon Troppo, op 29 januari 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Moe, prikkelbaar, lusteloos? Hoe zit het met je thiamine?’
Dossier vermoeidheid
Dit artikel maakt deel uit van het dossier vermoeidheid.
Bronnen
- Thiaminedeficiëntie veroorzaakt door malnutritie; een zeldzame oorzaak?; P.G. Jong Baw, M.M. van Veen; H.W. Hoek; tijdschrift voor psychiatrie 50(2008)9 611
- Vitamine B1; Voedingscentrum; http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-b1.aspx
- Alles over Thiamine; M.A. Verheul-Koot; http://www.voedingonline.nl/?http://www.voedingonline.nl/page.php?pid=302&id=47
- Thiamin-B1; The George Mateljan Foundation; http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=nutrient&dbid=100
- Thiamine; wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Thiamine
- Thiamine; wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Thiamine
- Beriberi; wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Beriberi