Voel je je geregeld onder druk gezet? Bijvoorbeeld om iets te doen of na te laten wat je niet wilt of wat je als verkeerd beschouwt? De kans is dan groot dat iemand je probeert te manipuleren en dus in feite emotioneel te chanteren. Lees de tips om manipulatie te herkennen en jezelf ertegen te beschermen.
Dit artikel bestaat uit de volgende paragrafen.
- Wanneer is sprake van manipulatie of emotionele chantage?
- Wat maakt iemand kwetsbaar voor manipulatieve personen?
- Hoe gaat een manipulerend persoon te werk?
- Hoe kun je jezelf verdedigen tegen manipulatief gedrag?
Wanneer is sprake van manipulatie of emotionele chantage?
Bij manipulatie of emotionele chantage probeert iemand je te bewegen om iets te doen of laten wat tegen jouw eigen gevoel en/of belang in gaat. Vaak probeert een manipulatief persoon jou een bepaalde richting in te sturen om daar zelf voordeel bij te hebben. Als degene die gemanipuleerd wordt, ondervind jijzelf nadeel als je toegeeft aan diens drang of dwang.
Kenmerkend voor manipulatie is daarbij geen gebruikt wordt gemaakt van reële, objectieve argumenten om jou iets te laten doen (of na te laten), maar van technieken bedoeld om bepaalde emoties op te roepen.
Bij normale pogingen tot beïnvloeding, bijvoorbeeld om iemand aan te moedigen tot een gezondere leefstijl, heeft de degene die andermans gedrag wil sturen niet de wens er persoonlijk beter van te worden, maar heeft hij uitsluitend diens welzijn op het oog. Bovendien zijn dergelijke pogingen tot beïnvloeding gebaseerd op eerlijke en objectieve argumenten.
Wat maakt iemand kwetsbaar voor manipulatieve personen?
Overal komt een mens manipulatief gedrag tegen: bij familie, vrienden of kennissen, maar ook op school of op de werkvloer. Manipulerende personen gaan vaak subtiel te werk en zijn goed bekend met de persoonlijke zwakke plekken van het slachtoffer.
Zo kampt een gemakkelijk slachtoffer vaak met allerlei angsten en gevoelens van onzekerheid of een overmatige drang om anderen te helpen. Ook de behoefte om conflicten uit de weg te gaan door de ‘lieve vrede’ te bewaren, maakt iemand kwetsbaar voor emotionele chantage. Soms is er bij een potentieel slachtoffer sprake van enige ijdelheid. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de manier waarop je je voelt als iemand jou probeert te manipuleren met een opmerking als: ‘Dat kan jij zo goed.’
Slachtoffers hebben vaak niet in de gaten dat ze gemanipuleerd worden. Dat heeft vaak ook te maken met het feit dat ze, ten onrechte, veronderstellen dat ze een goede persoonlijke relatie met die persoon hebben.
Hoe gaat een manipulerend persoon te werk?
Je herkent een manipulerend persoon aan het volgende. Hij of zij:
- werkt op je verantwoordelijkheidsgevoel, rechtvaardigheidsgevoel of je plichtsgevoel
- doet een beroep op je beschermingsdrang
- spreekt je gevoel van ijdelheid aan
- werkt op je schuldgevoel
- beticht je van een slecht of egoïstisch karakter
- schrijft de oorzaak van zijn of haar lichamelijke of geestelijke klachten aan jou toe
- dreigt met minder liefde, intimiteit of seks
- dreigt met bezorgen van slechte naam, weglopen, geweld, zelfdoding enzovoorts
Soms beschouwt de manipulerende persoon zijn geniepige gedrag als een normale manier om te proberen de dingen naar zijn hand te zetten. Kinderen leren dit soort gedrag doorgaans van hun ouders of anderen in hun directe omgeving en zien er daarom vaak geen kwaad in.
Als je manipulatief gedrag van anderen accepteert, verergert dat vervelende gedrag. Accepteer je dergelijk gedrag niet, dan help je de manipulerende persoon om op den duur het ongewenste gedrag los te laten. Hij krijgt dan de kans te leren dat hij voortaan in plaats van met valse, manipulatieve redeneringen, beter met behulp van zuivere argumenten probeert andere mensen te overtuigen om iets te doen of te laten.
Heb je te maken met een narcistische persoonlijkheid die jou probeert te manipuleren? Dan de kans op gedragsverandering helaas veel kleiner dan in andere gevallen.
Is iemand geen narcist, maar heeft hij bijvoorbeeld door zijn opvoeding geleerd dat manipuleren een effectieve manier kan zijn om een bepaald resultaat te bereiken? Dan is de kans veel groter dat hij dit ongewenste gedrag voortaan achterwege laat en voortaan op een gezonde manier met zijn omgeving omgaat. Dit geldt vooral voor manipulerende kinderen
Hoe kun je jezelf verdedigen tegen manipulatief gedrag?
Onderstaande strategieën zijn in de praktijk succesvol gebleken bij het jezelf beschermen tegen manipulatief gedrag van je omgeving.
Ken je eigen kwetsbare plekken
Heb je last van allerlei angsten? Of van gevoelens van onzekerheid? Of misschien van een overmatige drang om anderen te helpen? Kies je vaak voor het bewaren van ‘de lieve vrede’ om jezelf niet nog meer problemen op de hals te halen?
Als je je kwetsbare plekken kent, herken je eerder welke strategie de manipulerend persoon hanteert om zijn zin te krijgen. Heb je het gevoel dat iemand je probeert te manipuleren, vraag je dan eens af welke kwetsbare plek van jou door die persoon wordt uitgebuit.
Inzicht in je kwetsbare plekken is de eerste stap om je sociale weerbaarheid te vergroten.
Stel je grenzen
Als iemand probeert je over te halen iets tegen jouw zin te doen of te laten, is het van belang je grenzen te stellen en te bewaken.
Dit kun je doen door gewoon ‘nee’ te zeggen en je nooit te laten verleiden tot een discussie of een uitleg van je weigering. Als de manipulatieve persoon met een stortvloed aan valse argumenten of beschuldigingen komt, zeg je eenvoudigweg bijvoorbeeld:
- ‘Dat kan best zijn, maar mijn antwoord blijft nee.’
- ‘Zo zie ik dat niet.’
- ‘Dat is niet mijn mening.’
- ‘Jammer dat je er zo over denkt.’
- ‘Spijtig dat je het zo opvat.’
- ‘Kennelijk zien we de dingen anders.’
Negeer negatieve reacties van de ander
Houd er rekening mee dat het enige tijd kan gaan duren, voordat de ander inziet dat je geen gemakkelijk slachtoffer meer bent. Ben je nog maar pas begonnen om beter voor je eigen belangen op te komen? Dan moet je rekening houden met wat onaangenaamheden van de ander totdat deze uiteindelijk inziet dat je immuun bent geworden voor zijn manipulatietechnieken.
De ander kan proberen je in de verdediging te drukken, kleinerende opmerkingen maken of gaan mokken. Het is vaak het beste dit gedrag te negeren. Als je de persoon op diens kinderachtige gedrag zou aanspreken, kun je een aantal nieuwe onaangenaamheden verwachten. Soms is het een goed idee om met een neutrale opmerking de ruimte verlaten. Bijvoorbeeld met een: ‘Kom, ik moet maar weer eens verder.’
Met een beetje geluk merkt de persoon dan (doorgaans beetje bij beetje) dat hij met manipuleren bij jou niet verder komt en dat hij maar beter een andere gedragslijn kan kiezen.
Door te kiezen voor bovenstaande strategieën, maak je de manipulerende persoon duidelijk dat deze voortaan maar beter respectvol met jou moet omgaan.
Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, Manon Troppo, op 1 april 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?’
Dossier manipulatie
Dit artikel maakt deel uit van het dossier manipulatie.
Bronnen
- Psychological Manipulation; Wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Psychological_manipulation
- Manipulatie; Wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Manipulatie
- Manipulation; Wikipedia; http://de.wikipedia.org/wiki/Manipulation
- Emotionele manipulatie of emotionele chantage; Hein Pragt; http://www.heinpragt.com/menswerk/emotionelechantage.php