Categorie: Wellness

Over gezondheid en lichamelijk welbevinden in brede zin.

foto van drie mensen die op een trampoline springen als voorbeeld van wellness. Foto van pixabay

Onderwerpen in deze categorie zijn:

Hier vind je onder meer artikelen over gewichtsmanagement of afslanken of over weinig bekende oorzaken van overgewicht zoals bepaalde darmbacteriën of de chemische stof BPA (bisfenol A) en oplossingen voor obesitas. Of tips voor beter slapen.

Categorieën
Overgewicht

Overgewicht ondanks gezonde voeding

Overgewicht is soms een feit om wanhopig van te worden

Gezond en matig eten en geregeld doen aan lichaamsbeweging is lang niet altijd voldoende om te komen tot overgewicht de baas te worden. Verantwoord en effectief afslanken en vervolgens op het gewenste gewicht blijven, is lastig, ook als je over de nodige wilskracht beschikt.  Het beruchte jojo-effect zou weleens onder andere te maken kunnen hebben met de invloed van hormonen op je eetlust en je metabolisme en/of met darmbacteriën. Hoe zit het bijvoorbeeld met hormonen als  ghreline, PYY of leptine of de darmbacterie Akkermansia muciniphila?

Overgewicht is soms een feit om wanhopig van te worden
Overgewicht is soms een feit om wanhopig van te worden

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen

Het jojo-effect: na succesvol afslanken ontstaat toch weer overgewicht

Hoe komt het dat verreweg de meeste mensen die, al dan niet onder begeleiding, dankzij lijnen succesvol zijn afgeslankt, in de loop van de tijd geleidelijk aan weer zwaarder worden?

Het hardnekkige vooroordeel is dat dit te maken heeft met een gebrek aan discipline of wilskracht. Wetenschappelijk staat echter al tientallen jaren vast dat gewichtsverlies een bijna onvermijdelijk verlies aan spiermassa oplevert. Vermager je door te lijnen? Dan verlies je niet alleen vet, maar ook spiermassa. In de praktijk brengt dit met zich mee dat je van het nuttigen van dezelfde hoeveelheid calorieën zwaarder wordt dan toen je nog op je oorspronkelijke gewicht stond. Dit komt omdat spiermassa relatief veel energie nodig heeft. Daarom is het van groot belang dat mensen die afvallen, door middel van lichaamsbeweging aan de vergroting van hun spiermassa werken.

Mensen die serieus, verantwoord en blijvend willen afvallen, krijgen ondanks alle inspanningen nogal eens te maken met het zogenaamde jojo-effect. Dit is het verschijnsel, dat je na het lijnen volgens een al dan niet verantwoord afslankdieet, enige tijd minder streng op je voeding let, waardoor je weer in gewicht aankomt, waarna je opnieuw een afslankdieet gaat volgen, enzovoort. Het netto-effect is vaak dat je door dit lijnen als een jojo op en neer gaat met je gewicht en uiteindelijk zwaarder wordt dan dat je was voordat je de eerste keer op dieet ging. Dit is dus het tegengestelde van efficiënt afvallen.

Onderzoek van Joseph Proietto

Een onderzoeksarts aan de universiteit van Melbourne, Joseph Proietto, had het gevoel dat er meer aan de hand moest zijn. Daarom deed hij onderzoek naar de biologische veranderingen in een lichaam na gewichtsverlies.

Uit wetenschappelijk onderzoek was al langer bekend dat gewichtsverlies samen gaat met verschillende metabolische en hormonale veranderingen. Proietto wilde onderzoeken of deze veranderingen van tijdelijke of permanente aard zijn. Daartoe zette hij en zijn team vijftig mensen met overgewicht of zwaarlijvigheid tien weken lang op een streng caloriebeperkt dieet.

Hij ontdekte dat zelfs een heel jaar na significant gewichtsverlies het nog altijd mollige lijf van mannen en vrouwen zich gedroeg alsof het aan het verhongeren was en alle zeilen bijzette om de verloren kilo’s weer terug te winnen. Hij publiceerde de bevindingen van zijn onderzoek in The New England Journal of Medicine van 27 oktober 2011.

De invloed van hormonen op eetlust en metabolisme

Volgens Proietto zou de werking van een aantal hormonen te maken kunnen hebben met het onderzochte verschijnsel.
Zo staat ghreline bekend als het hongerhormoon, omdat het de eetlust stimuleert. Deze peptide wordt vooral afgescheiden door de maagwand.

Een jaar na het begin van het onderzoek bleek dat het ghrelinewaarde 20% was gestegen. Daarentegen was PYY, een hormoon dat eveneens de eetlust onderdrukt, ook abnormaal laag. Eveneens lager dan verwacht waren de waarden van leptine, een hormoon dat de eetlust onderdrukt en het metabolisme vergroot. Bovendien bleken ook andere hormonen die met eetlust en metabolisme samenhangen, allemaal significant lagere waarden te hebben dan voorafgaande aan het begin van het dieet.

Het lichaam stuurt aan op terugkeer naar het eerdere zwaardere gewicht

Onderzoeker Proietto vermoedt dat het menselijk lichaam een gecoördineerd afweermechanisme kent dat bestaat uit een aantal componenten die allemaal een gewichtstoename bevorderen. In zijn ogen verklaart dit het grote percentage mislukte behandelingen van obesitas.

De rol van de bacterie Akkermansia muciniphila

Op 13 mei 2013 wordt een belangwekkende ontdekking gepubliceerd in PNAS. Onderzoekers van de Katholieke Universiteit van Leuven hebben ontdekt dat er een relatie is tussen het in slechts geringe hoeveelheden aanwezig zijn van de darmbacterie Akkermansia muciniphila en overgewicht of diabetes 2. Uiteraard is er nog veel nader onderzoek nodig voor dat bekend wordt of en op welke manier bij mensen met overgewicht of diabetes II de darmpopulatie gunstig kan worden beïnvloed door toediening van Akkermansia muciniphila. Volgens de onderzoekers zou pre-biotische voeding op dit punt een heilzame rol kunnen spelen.

Nog onverklaarbare variaties in de snelheid van gewichtstoename en gewichtsverlies

Er is nog veel onduidelijkheid over de factoren die van invloed zijn op het gewicht. Zo is bijvoorbeeld wel bekend dat erfelijkheid en eetgewoonten een rol spelen bij het ontstaan van overgewicht, maar zelfs bij tweelingen blijkt sprake te zijn van een onverklaard grote variatie in de snelheid van gewichtstoename en gewichtsverlies. Gewichtstoename kan ook worden veroorzaakt door bijvoorbeeld het hormoon cortisol, een bepaald virus of de veel voorkomende weekmaker BPA. En misschien zelfs door het gebruik van antibiotica.

Daarom is er meer onderzoek nodig om te achterhalen welke factoren er precies een rol spelen en hoe deze kunnen worden beïnvloed.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, An Schrijfstra, op 29 december 2011 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Biologische oorzaken van overgewicht’

Dossier overgewicht

Dit artikel maakt deel uit van het dossier overgewicht.

Bronnen

  • The Fat Trap; Tara Parker-Pope; New York Times; 28 december 2011; http://www.nytimes.com/2012/01/01/magazine/tara-parker-pope-fat-trap.html
  • Ghreline; http://nl.wikipedia.org/wiki/Ghreline; voor het laatst geraadpleegd op 29 december 2011
    Long-Term Persistence of Hormonal Adaptations to Weight Loss; Priya Sumithran, M.B., B.S., Luke A. Prendergast, Ph.D., Elizabeth Delbridge, Ph.D., Katrina Purcell, B.Sc., Arthur Shulkes, Sc.D., Adamandia Kriketos, Ph.D., enJoseph Proietto, M.B., B.S., Ph.D.; N Engl J Med 2011; 365:1597-1604; 27 oktober 2011
  • http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1105816; PYY 3-36; http://nl.wikipedia.org/wiki/PYY_3-36; voor het laatst geraadpleegd op 29 december 2011
  • Leptine; http://nl.wikipedia.org/wiki/Leptine; voor het laatst geraadpleegd op 29 december 2011
  • Cross-talk between Akkermansia muciniphila andintestinal epithelium controls diet-inducedobesity; Amandine Everard [et al.]; PNAS; 13 mei 2013
Categorieën
Overgewicht

Kun je dik worden van een virus?

Overgewicht is soms een feit om wanhopig van te worden

Mensen met overgewicht krijgen maar al te vaak te horen dat dit hun eigen schuld is. Maar klopt dat wel in alle gevallen? Het lijkt erop dat infectie met een virus soms tot obesitas kan leiden. Dit zou bijvoorbeeld gelden voor het adenovirus 36 (AD36). In wetenschappelijk onderzoek bij dieren zoals resusaapjes is al een sterk verband tussen infectie met dit virus en obesitas al vastgesteld. Er zijn aanwijzingen dat in elk geval ook kinderen van dit virus dik kunnen worden.

foto van weegschaal en centimeter als symbool van gewichtsmanagement
De eeuwige strijd met de kilo’s heeft lang niet alleen met de hoeveelheid en aard van het voedsel te maken

Dit artikel bestaat uit de volgende paragrafen.

Onderzoek bij kinderen naar het AD36-virus en overgewicht

Over de relatie tussen het adenovirus 36 (“AD36”) en overgewicht bij kinderen is een artikel verschenen in het wetenschappelijke tijdschrift Pediatrics. In dat op 20 september 2010 online gepubliceerde artikel worden de bevindingen weergegeven van een Amerikaans onderzoeksteam van kinderartsen onder leiding van de arts Jeffrey B. Schwimmer, werkzaam bij de San Diego School of Medicine van de universiteit van Californië.

Op dit moment is AD36 het enige adenovirus dat verband lijkt te houden met zwaarlijvigheid bij de mens. Het onderzoeksteam ontdekte dat van de dikste kinderen 22% in aanraking was geweest met AD36, terwijl dit bij de de andere kinderen slechts 7 procent was. Bovendien bleek dat van de dikke kinderen, vooral de allerdiksten onder hen afweerstoffen tegen het virus in hun bloed hadden.

Het onderzoek werd verricht onder 124 kinderen van tussen de acht en de zestien jaar. Dat is een betrekkelijk kleine groep. Van die groep leden 64 van de 124 kinderen aan obesitas.

De bevindingen wijzen in dezelfde richting als onderzoek onder een aantal dieren naar AD36: er is een sterk verband tussen besmetting met dit adenovirus en overgewicht.

Wat voor soort virus is AD36?

AD36 behoort tot de adenovirussen. Deze virussen komen veel voor. Ze veroorzaken infecties van de luchtwegen en ooginfecties Van sommige typen krijg je keelpijn of word je verkouden. Van andere types krijg je buikloop. En van weer andere types loop je oogontsteking op.

Hoe veroorzaakt AD36 overgewicht bij dieren?

Uit verschillende onderzoeken onder dieren kwam al de dikmakende werking van AD36 naar voren. In elk geval geldt dit voor kippen, ratten en muizen, en resusaapjes.

Bekend is dat het AD36-virus de vetcellen van een dier aanzet tot deling. Vetcellen zijn erop gericht zich te vullen met vet. Daartoe roepen zij via een ingewikkeld mechanisme een hongergevoel. op. Door het virus ontstaan er bij dieren dus meer vetcellen en hoe meer vetcellen, des te groter het hongergevoel. Dat is de belangrijkste verklaring van obesitas na infectie van een dier met AD36.

Wat betekent dit voor de relatie tussen AD36 en overgewicht bij de mens?

Uit het onderzoek van dr. Schwimmer kwamen sterke aanwijzingen naar voren dat een infectie met het adenovirus 36 (AD36) ook bij de mens obesitas veroorzaakt of bevordert.

Zwaarlijvigheid bij mensen lijkt dus niet altijd het gevolg te zijn van verkeerde eetgewoonten en/of een onvoldoende actieve leefstijl.

Maar er blijven nog veel vragen. Zo is bijvoorbeeld nog niet duidelijk:

  • onder welke omstandigheden AD36 een infectie oplevert;
  • waarom het virus niet op alle mensen dezelfde uitwerking heeft;
  • of de gewichtstoename het gevolg is van een actieve infectie of van een blijvende verandering in het metabolisme van de mens.

Om meer zekerheid te krijgen over deze en andere vragen, is onderzoek onder een grotere populatie en van langere duur nodig.

Meer begrip voor dikke mensen

De arts-onderzoeker Jeffrey Schwimmer hoopt dat, mensen (en vooral de kinderen onder hen) met zwaar overgewicht, voortaan minder vaak ten onrechte moeten aanhoren dat hun teveel aan kilo’s aan hun eigen schuld te wijten is.

Hij wijst erop dat het niet zo eenvoudig is om te stellen dat sommige kinderen te veel eten en andere kinderen niet. Hij kent kinderen die allemaal verkeerde dingen in de verkeerde hoeveelheden eten en die toch geen overgewicht ontwikkelen. Wel is het voor hem duidelijk dat sommige kinderen te veel eten en te weinig bewegen. Maar hij heeft ook kinderen gezien die binnen een jaar om onduidelijke redenen veel zwaarder werden. Misschien zijn dit wel de kinderen die door een infectie met AD36 dik werden.

Dr. Schwimmer hoopt dat er meer begrip komt voor dikke mensen en dat er meer aandacht komt voor preventie en behandeling. En het spreekt dat er meer onderzoek nodig is naar het verband tussen AD36 en overgewicht.

Andere nog weinig bekende oorzaken van overgewicht

Er zijn steeds meer dikke mensen die het gevoel hebben dat ze altijd maar moeten lijnen, ondanks een verantwoord voedingspatroon en een sportieve of actief leven. Steeds vaker komen uit onderzoek verrassende uitkomsten naar voren over de oorzaken van onverklaard overgewicht. Denk bijvoorbeeld aan biologische oorzaken, aan BPA, aan cortisol of aan antibiotica.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, An Schrijfstra, op 1 januari 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Kun je van het AD36-virus dik worden?’

Dossier overgewicht

Dit artikel maakt deel uit van het dossier overgewicht.

Bronnen

  • Adenovirus 36 and Obesity in Children and Adolescents; Charles Gabbert, MD, Michael Donohue, PhDc, John Arnold, MD,Jeffrey B. Schwimmer, MD; http://pediatrics.aappublications.org/content/early/2010/09/20/peds.2009-3362.full.pdf
  • Childhood viral infection may be a cause of obesity; ScienceDaily; 20 september 2010; http://www.sciencedaily.com/releases/2010/09/100920074011.htm
  • Nothing to sneeze at: Common cold virus may make kids fat; Linda Carroll ; http://www.msnbc.msn.com/id/39235187/ns/health-kids_and_parenting/
  • Human Adenovirus Ad-36 Promotes Weight Gain in Male Rhesus and Marmoset Monkeys; Nikhil V. Dhurandhar3, Leah D. Whigham*, David H. Abbott**,‡, Nancy J. Schultz-Darken**, Barbara A. Israel††, Steven M. Bradley*, Joseph W. Kemnitz**,‡‡, David B. Allison# en Richard L. Atkinson*,†; The American Society for Nutritional Sciences J. Nutr. 132:3155-3160, October 2002; http://jn.nutrition.org/content/132/10/3155.full
Categorieën
Vermoeidheid Voeding

Moe en prikkelbaar: hoe zit het met je thiamine?

Ben je moe, prikkelbaar of lusteloos zonder een duidelijke oorzaak? Eet je gezond en drink je weinig of geen alcohol? Dan denk je in eerste instantie waarschijnlijk niet aan een tekort aan thiamine (oftewel vitamine B1). Maar zo’n thiaminegebrek kan uiteenlopende oorzaken hebben: niet alleen eenzijdige voeding, maar bijvoorbeeld ook verstoorde absorptie of verstoorde opslag van thiamine. Waaraan herken je het probleem? Welke voeding en voedingssupplementen helpen om een tekort aan vitamine B1 tegen te gaan? Lees de tips.

illustratie van figuur die vermoeid over boeken gebogen zit
Herken je het gevoel van vermoeidheid en weinig energie?

Dit artikel bestaat uit de volgende paragrafen.

Moe, geprikkeld of lusteloos?

Vermoeidheid en/of prikkelbaarheid en/of lusteloosheid kunnen een groot aantal verschillende oorzaken hebben. Misschien heb je een ijzergebrek of een magnesiumgebrek. Of misschien is er iets heel anders aan de hand. Door zelf te dokteren, kun je schade aan je gezondheid toebrengen. Daarom is het verstandig bij dergelijke klachten een arts te bezoeken.

Voel je je zonder duidelijke oorzaak moe, prikkelbaar en/of lusteloos? Meestal wordt in eerste instantie vooral aan psychische oorzaken gedacht, vooral als je er goede eetgewoonten op na houdt en niet met een alcoholprobleem kampt.

Bij mensen die eenzijdig eten of veel alcohol drinken gaan bij vermoeidheidsklachten de gedachten al snel uit naar een gebrek aan thiamine (vitamine B1). Zo’n tekort valt eenvoudig in het bloed op te sporen

Symptomen van een tekort aan vitamine B1

Als je gauw moe, snel geprikkeld of lusteloos bent, kan dit dus wijzen op een gebrek aan thiamine (vitamine B1). Verder kun je ook last krijgen van een echte depressie, geheugen- of concentratiestoornissen, hartproblemen of neuropathische verschijnselen. Ook klachten als lage bloeddruk (hypotensie) of een verhoogde lichaamstemperatuur (hyperthermie) komen voor.

Een van de problemen bij de diagnose van een gebrek aan vitamine B1 is dat niet alle patiënten met dezelfde klachten kampen. Bovendien kunnen veel klachten over vermoeidheid, prikkelbaarheid of lusteloosheid ook andere oorzaken hebben.

De meeste symptomen van een deficiëntie verdwijnen weer na een adequate en simpele behandeling met een supplement van B1-tabletten. Een chronisch thiaminetekort kan leiden tot de gevreesde ziekte beriberi, maar deze komt in de moderne westerse wereld zelden voor.

Hoe loop je een thiaminegebrek op?

Thiamine is een vitamine die nodig is voor de energieproductie en de koolhydraatstofwisseling en de geleiding van zenuwimpulsen. Een gebrek aan deze vitamine B1 kan ontstaan door:

Tekort door eenzijdige voeding

Evenwichtige voeding voorkomt een thiaminedeficiëntie. Vitamine B1 komt in veel voedingsmiddelen van nature slechts in geringe hoeveelheden voor. Zie ook hieronder onder het kopje Welke voeding bevat thiamine?

Tekort door verstoorde absorptie of opslag

Een gestoorde opname of opslag van thiamine komt onder meer voor:

  • door alcohol; dit verstoort niet alleen de opname van thiamine, maar bevordert ook de uitscheiding (secretie) ervan
  • door tannine (komt voor in koffie en thee); rauwe vis en schaaldieren
  • door maagzuurremmers
  • door lisdiuretica (plasmiddelen): deze verhogen de uitscheiding van thiamine
  • door rauwe vis en schaaldieren; deze bevatten veel van het enzym thiaminase dat de thiamine afbreekt
  • bij een gebrek aan magnesium (dit is noodzakelijk om de thiamine uit de voeding in een voor het lichaam actieve vorm om te zetten)
  • na een maagverkleining
  • door totale parenterale voeding (een bepaalde vorm van kunstmatige voeding buiten het maag-darmstelsel om)
  • bij verschillende ziekten als anorexia nervosa, HIV-enteropathie, aids, kanker, sommige leverziekten en sommige stofwisselingsziekten; tekorten komen ook voor bij dialiserende nierpatiënten.

Ben je zwanger? Dan heb je een verhoogde behoefte aan thiamine.

Hoe snel krijg je een tekort aan vitamine B1?

De voorraad vitamine B1 die je lijf kan opslaan is beperkt. Volgens sommige wetenschappelijke bronnen kun je door zeer eenzijdige voeding binnen vier tot zes weken een tekort oplopen; in andere onderzoeken is zelfs een periode van minder dan twee weken gemeten.

Welke voeding bevat thiamine?

Thiamine (vitamine B1) zit vooral in:

  • volkoren granen zoals volle tarwe (bijvoorbeeld in de vorm van volkorenbrood) of zilvervliesrijst. Hoewel deze voedingsstoffen relatief weinig vitamine B1 bevatten, vormen ze in de praktijk toch een belangrijke bron van thiamine, aangezien we relatief vaak brood en rijst op het menu zetten
  • (gedroogde) gist of gistextract; denk bijvoorbeeld aan marmite (een broodbeleg dat rijk is aan gist); gist is de rijkste bron aan thiamine.
  • noten: vooral paranoten of pecannoten
  • peulvruchten, bijvoorbeeld bruine of witte bonen of sperzieboontjes
  • groenten: vooral in asperges, spinazie, en spruitjes
  • sinaasappels
  • zuivel: eieren; melk en melkproducten
  • sommige soorten vlees en gevogelte.
  • Van de in de voeding voorkomende thiamine gaat een deel tijdens het koken verloren. Dit komt onder meer omdat deze in water oplosbare vitamine met het kookvocht wordt weggegooid. Deels kun je dit vermijden door de groente niet al te fijn te snijden en deze in zo weinig mogelijk water te koken.

Thiamine is ook slecht bestand tegen ultraviolet licht (zoals van zonlicht) en gammastraling.

Hoe zit het met voedingssuplementen met thiamine?

Vitamine B1 is als voedingssupplement doorgaans samen met enkele andere B-vitamines verkrijgbaar als ‘vitamine B-complex’. Deze vitamines worden doorgaans in combinatie met elkaar aangeboden, omdat bij een tekort aan de ene vitamine B er vaak ook sprake is van een tekort aan de andere B-vitamines. Ook biergisttabletten vormen een rijke bron van vitamine B1.

Kun je te veel thiamine binnen krijgen?

Over het algemeen neemt men aan dat een teveel aan thiamine langs natuurlijke weg door het lichaam wordt uitgescheiden. De hoeveelheid vitamine B1 die je lichaam niet kan opslaan, plas je namelijk gewoon uit. Volgens de huidige stand van de wetenschap lijdt je lichaam dus geen schade door een overdosis thiamine.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, Manon Troppo, op 29 januari 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Moe, prikkelbaar, lusteloos? Hoe zit het met je thiamine?’

Dossier vermoeidheid

Dit artikel maakt deel uit van het dossier vermoeidheid.

Bronnen

  • Thiaminedeficiëntie veroorzaakt door malnutritie; een zeldzame oorzaak?; P.G. Jong Baw, M.M. van Veen; H.W. Hoek; tijdschrift voor psychiatrie 50(2008)9 611
  • Vitamine B1; Voedingscentrum; http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vitamine-b1.aspx
  • Alles over Thiamine; M.A. Verheul-Koot; http://www.voedingonline.nl/?http://www.voedingonline.nl/page.php?pid=302&id=47
  • Thiamin-B1; The George Mateljan Foundation; http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=nutrient&dbid=100
  • Thiamine; wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Thiamine
  • Thiamine; wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Thiamine
  • Beriberi; wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Beriberi
Categorieën
Vermoeidheid Voeding

Moe en weinig energie: misschien een ijzergebrek?

illustratie van figuur die vermoeid over boeken gebogen zit
Herken je het gevoel van vermoeidheid en weinig energie?

Ben je alsmaar moe en kamp je met een gebrek aan energie? Voel je je slap? Raak je snel buiten adem? Deze verschijnselen kunnen uiteenlopende oorzaken hebben, daarom is het altijd verstandig om met dit soort symptomen naar je huisarts te gaan. Een van de mogelijke oorzaken is een ijzertekort in je bloed. Hoe komt dat en wat doe je eraan? Kunnen aangepaste voeding en/of voedingssupplementen in de vorm van ijzerpillen (ook wel staalpillen genoemd) dat ijzertekort oplossen?

illustratie van figuur die vermoeid over boeken gebogen zit
Herken je het gevoel van vermoeidheid en weinig energie?

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen.

Symptomen van een ijzertekort in je bloed

IJzer (Latijn: ferro) is een van de bouwstenen van hemoglobine. Als het hemoglobinegehalte in je bloed te laag is (in geval van een Hb <7,5 mmol/l bij vrouwen (<6,8 bij zwangere vrouwen) en <8,5 mmol/l bij mannen) spreken we van bloedarmoede (of anemie).

Je kunt al symptomen van een ijzertekort hebben voordat medisch gezien sprake is van bloedarmoede. Overigens, een gebrek aan ijzer in het bloed is slechts een van de vele mogelijke oorzaken en vormen van bloedarmoede.

Bij een ijzertekort heb je last van vermoeidheid en een gebrek aan energie. Ook merk je dat je snel buiten adem raakt. Waarschijnlijk voel je je slap en misschien ben je snel duizelig. Mogelijk ziet je huid bleek. Misschien lijd je aan prikkelbaarheid of neerslachtigheid. Sommige mensen krijgen last van rusteloze benen. Er zijn nog heel wat meer aanwijzingen die op een ijzertekort kunnen duiden.

Overigens, de meeste symptomen van een ijzergebrek kunnen ook wijzen op een gebrek aan thiamine (vitamine B1), een magnesiumgebrek, of het gevolg zijn van een andere aandoening.

Hoe zit het met de twee soorten ijzer in de voeding?

Tegelijkertijd met je voeding krijg je twee soorten ijzer binnen:

  • heemijzer. Dit komt voor in dierlijke voeding, bijvoorbeeld in lever van rund- of lamsvlees. Heemijzer wordt gemakkelijker in je lichaam opgenomen dan non-heemijzer.
  • non-heemijzer. Dit komt voor in plantaardige voeding. Denk bijvoorbeeld aan groene groenten zoals broccoli of sperziebonen, of aan volkorenbrood, (de meeste) vleesvervangers; peulvruchten (zoals linzen), noten en tomaten. Non-heemijzer wordt makkelijker in je lichaam opgenomen als je bij al je maaltijden ook vitamine-C-rijke voeding gebruikt (denk bijvoorbeeld aan fruit zoals sinaasappel, eventueel in de vorm van vers sinaasappelsap).

Drink je thee bij de maaltijd? Dat belemmert de opname van ijzer in het bloed. Dit nadelige effect geldt niet voor kruidenthee.
Het is aan te raden dat er enkele uren te laten verstrijken tussen het drinken van koffie of thee en het nuttigen van ijzerhoudende voeding.

Hoe loop je een ijzertekort op?

In tegenstelling tot een thiaminetekort, dat je binnen enkele weken kunt oplopen, kan het langere tijd duren voordat je last krijgt van een ijzertekort. Je lichaam legt namelijk een voorraadje ijzer aan in de milt, beenmerg en in de lever. De resorptie, dus de opname, van ijzer in de dunne darm wordt aangepast aan je behoefte. Daarom wordt bij een ijzergebrek een veel hoger percentage van het aangevoerde ijzer in je lichaam opgenomen dan anders het geval zou zijn.

Wie gevarieerd eet en overigens gezond is, heeft weinig kans op een ernstig ijzertekort. Vegetariërs, veganisten, vrouwen met zware menstruaties en mensen die intensief aan sport doen, lopen meer kans op een ijzergebrek.

Een ijzergebrek kan met een eenvoudig bloedonderzoek worden opgespoord. Als niet duidelijk is waar de deficiëntie aan te wijten is, wordt gezocht naar een medische oorzaak. of een darmaandoening de oorzaak kan zijn. Zo kan er sprake zijn van een parasitaire worminfectie of een darmtumor.
Bij ouderen kan een ijzeranemie ontstaan door bijvoorbeeld chronische reuma, een of ontstekingen. In dergelijke gevallen heeft een behandeling met ijzerpreparaten geen zin. Sterker nog, dit kan zelfs schadelijk zijn.

Oplossingen voor een tekort aan ijzer

Met een voedingssupplement van ijzerpillen (ook wel staalpillen genoemd) kun je een ijzergebrek bestrijden. Let erop dat je geen supplement kiest waarmee je meer dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheden (ADH) van de nutriënten zou slikken. Soms wordt ascorbinezuur (vitamine C) aan ijzertabletten toegevoegd om een betere opname in het bloed te bevorderen.

Sommige ijzerpreparaten worden door gereguleerde afgifte vertraagd in het lichaam opgenomen. Deze ‘slow release’-pillen zijn minder effectief, omdat ijzer vrijwel uitsluitend in het eerste deel van de darm wordt geresorbeerd . IJzerpillen met vertraagde afgifte hebben dus minder effect op het hemoglobinegehalte van het bloed. Bij deze tabletten met gereguleerde afgifte komt de ijzer pas vrij in de dikke darm, en die kan het ijzer slechts in zeer beperkte mate opnemen. Als je deze pillen slikt heb je in de praktijk niet minder last van bijwerkingen als maagpijn, diarree of constipatie dan bij de goedkopere tabletten.

Bedenk in dit verband dat een te hoog ijzergehalte schadelijk voor je lichaam is. In geval van medisch voorgeschreven ijzertabletten kun je erop vertrouwen dat de dosis op jouw persoonlijke situatie is afgestemd en dat jij je dankzij deze behandeling weer beter kan gaan voelen.
Als je steeds maar gauw moe bent en weinig energie hebt, is het altijd verstandig om eerst een arts te raadplegen voordat je voor zelfzorgmiddelen kiest.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, Manon Troppo, op 23 januari 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Moe en weinig energie?’

Dossier vermoeidheid

Dit artikel maakt deel uit van het dossier vermoeidheid.

Bronnen

  • Anemie door ijzergebrek, ijzerpreparaten; Farmacotherapeutisch Kompas; http://www.farmacotherapeutischkompas.nl/Inleidendeteksten/I/inl%20anemie%20door%20ijzergebrek%20ijzerpreparaten.asp?
  • IJzer; Voedingscentrum; http://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ijzer.aspx
  • Bloedarmoede; Wikipedia; http://nl.wikipedia.org/wiki/Bloedarmoede
  • Anemia; Wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Anemia
  • Iron deficiency anemia; Wikipedia http://en.wikipedia.org/wiki/Iron-deficiency_anemia
Categorieën
Mondgezondheid

Orthodontische beugel voor volwassenen en ouderen

Wil je als volwassene een sterk, gezond en vooral mooi regelmatig gebit? Dan is het enige tijd dragen van een orthodontische beugel vaak de enige mogelijkheid om dat te realiseren. Waarschijnlijk verbaast het je tot welke leeftijd je nog aan zo’n beugel kunt beginnen? Je wilt ongetwijfeld ook weten wat de verschillen zijn met een beugel voor kinderen. En welke types orthodontische beugels in aanmerking komen? En natuurlijk of een orthodontische beugel voor volwassenen in bepaalde gevallen door de zorgverzekering wordt vergoed.

Foto van gebitsafdruk, beugel en retainer
Foto van gebitsafdruk, draadjesbeugel en retainer

Dit artikel is opgebouwd uit de volgende paragrafen.

Een orthodontische beugel voor een stralende lach?

Sommige mensen durven nauwelijks hun mond open te doen om iets te zeggen, laat staan om breeduit te lachen. En dat alleen omdat ze zich schamen voor een schots en scheef gebit.

Na een geslaagde beugelbehandeling kunnen deze mensen zich dan weer met gemak en vol zelfvertrouwen in sociale situaties begeven. En dat heeft vaak weer een positief effect op hun privéleven en hun carrière.

Het weer kunnen tonen van een brede en stralende lach kan zeker ook voor volwassenen en ouderen dus heel belangrijk zijn.

Een orthodontische behandeling voor een gezond gebit?

Hoewel veel mensen in de eerste plaats denken aan een beugel om (weer) een mooi regelmatig gebit te krijgen, toch zijn juist de (op het eerste gezicht onzichtbare) gezondheidsaspecten nog minstens zo belangrijk.

Malloclusie bijvoorbeeld, is meer dan alleen een esthethische kwestie Bij malloclusie is sprake van een gebit waarbij de tanden en kiezen slecht op elkaar passen. Vaak is daarnaast ook nog sprake van tanden en kiezen die over elkaar heen schuiven of op een andere manier scheef staan.

Ook komt het vaak voor dat mensen met een slechte occlusie last hebben van hun scheefstaande gebit bij het kauwen of doorslikken van hun voedsel.

Een dergelijk scheef gebit is moeilijk of zeer moeilijk schoon te houden. Daarom heb je in zo’n geval een relatief grote kans op gaatjes, tandvleesproblemen en zelf op tandverlies.

Bovendien kun je door het ongelijke gebit last krijgen van abnormale slijtage van je tanden en kiezen. Ook kan er sprake zijn van buitensporige druk op je kaken en zelfs gezichtspijn. Een beugel kan dus helpen om je ‘beet’ te verbeteren.

Bijzondere redenen waarom je als volwassene een beugel wilt dragen

Bij kinderen zijn het vaak de in de vorige paragraaf genoemde scheve of slecht op elkaar passende kaken en/of scheefstaande tanden die de reden voor een beugelbehandeling vormen.

Bij volwassenen komen daar onder meer de volgende redenen bij:

  • Om een brug of een of meer implantaten te kunnen nemen, dienen eerst enkele tanden op de juiste positie te worden geplaatst.
  • Om een opening tussen gebitselementen, veroorzaakt door een missende tand of kies, te sluiten door het een stukje laten opschuiven van de naastgelegen tanden en kiezen.
  • Om tandenknarsen dat gepaard gaat met kaakpijn en slijtage aan de tanden te verhelpen.

Hoe werkt een orthodontische beugel?

Een beugel oefent druk uit op de tanden en kiezen om die zachtjes en voortdurend in de gewenste richting ente duwen.
Terwijl een tand door de voortdurende druk van plaats verandert, lost het bot waar de wortel van de tand tegenaan drukt, een beetje op, precies op de plaats waarnaar de druk is gericht. In de ruimte die is ontstaan op de plaats waar die tand eerst stond, vormt zich nu nieuw bot. Dat nieuwe bot helpt ervoor te zorgen dat de tand niet terugschuift naar zijn vorige positie.

Gemiddeld kan een tand met een orthodontische behandeling veilig 1 mm per maand worden verplaatst.

In sommige gevallen is er onvoldoende ruimte voor alle tanden en kiezen en moeten er daarom een of meer eerst worden getrokken voordat de beugelbehandeling kan beginnen.

foto van kind met slotjesbeugel
Een slotjesbeugel met blauwgroene slotjes

Soorten beugels voor volwassenen

Net als bij kinderen zijn er voor volwassenen vaste en uitneembare beugels. Ook daarbinnen zijn er nog verschillende varianten.

Denk bijvoorbeeld aan de slotjesbeugel (ook wel bracketbeugel genoemd), al dan niet met keramische of kunststof slotjes. Of aan de linguale techniek waarbij de slotjes onzichtbaar aan de binnenkant van het gebit zitten.

In sommige gevallen is een uitneembare beugel zoals Invisalign een geschikte oplossing. De Invisalign-beugel bestaat uit een speciaal door de computer berekend en op maat vervaardigd doorzichtig plastic bitje voor het bovengebit en een voor het ondergebit. Elke paar weken krijg je dan een stel nieuwe bitjes, net zolang tot het gewenste eindresultaat is bereikt.

Kun je te oud zijn voor een orthodontische beugel?

Ook als 60-plusser kun je bij bepaalde afwijkingen in beginsel nog aan een beugel beginnen om je tanden recht te laten zetten.

Om als volwassene in aanmerking te komen voor een orthodontische beugel moet de toestand van je tanden en kiezen, je tandvlees en het omringende weefsel en je kaakbot goed genoeg zijn om met succes een bepaald resultaat te bereiken.

Hoe beter je mondhygiëne is, des te meer kans je hebt dat aan die voorwaarden is voldaan. Een orthodontist kan jou na uitgebreid onderzoek vertellen wat er in jouw specifieke geval haalbaar is.

Verschillen tussen beugelbehandeling voor kinderen en volwassenen

De belangrijkste verschillen met een beugelbehandeling bij kinderen zijn de volgende.

De totale behandelingsduur om te komen tot een goede occlusie is bij volwassenen doorgaans langer dan bij kinderen met een vergelijkbare mate van afwijking van het gebit.

Om bepaalde structurele veranderingen te bewerkstelligen, is bij een volwassene vaak een operatie nodig. Bij kinderen en zelfs bij de meeste tieners zijn de botten nog in de groei, bij volwassenen niet meer. Daarom is bij kinderen of tieners met een vergelijkbare afwijking vaak geen operatie nodig.

Om te voorkomen dat je tijdens de orthodontische behandeling last krijgt van tandvleesproblemen of zelfs daarmee gepaard gaand botverlies, moet je in bepaalde gevallen tijdens je beugelbehandeling ook naar een paradontoloog. Kinderen en tieners hebben zelden of nooit tandvleesproblemen die ernstig genoeg zijn voor een specialistische behandeling. Lees bijvoorbeeld ook het artikel over kinderen en beugels.

Wordt een orthodontische beugel voor volwassenen door de zorgverzekering vergoed?

Een orthodontische beugel wordt in beginsel uitsluitend door een aanvullende zorgverzekering voor orthodontie en vaak alleen voor kinderen tot 18 jaar of volwassenen tot 22 jaar tot een bepaald percentage en/of een bepaald maximumbedrag vergoed. Sommige polissen zijn ruimhartiger bij het vergoeden van orthodontische hulp dan anderen.

Het verdient dus aanbeveling om de voorwaarden van de aanvullende verzekering voor orthodontische hulp van de verschillende zorgverzekeraars met elkaar te vergelijken. Sommige verzekeraars hanteren bovendien een bepaalde wachtperiode voordat je in aanmerking komt voor een bepaalde behandeling.

Bij een duidelijke medische noodzaak kan de behandeling door de basisverzekering worden gedekt. Om in aanmerking te komen voor vergoeding heb je voorafgaande aan de behandeling toestemming van de verzekeraar nodig. Denk bij medische noodzaak bijvoorbeeld aan gelaatsafwijkingen of aan ernstige standsproblemen van je kaken en gebit. Bij volwassenen is voor de behandeling van dergelijke problemen overigens vaak een operatie door een kaakchirurg nodig.

Als volwassene moet je in de meeste gevallen dus zelf alle of een groot deel van de kosten van een orthodontische behandeling bekostigen. Daar staat tegenover dat je daarna weer goed kunt kauwen, maar vooral weer met zelfvertrouwen vrijuit kunt praten en lachen.

Een eerdere versie van dit artikel werd door de auteur, Manon Troppo, op 31 december 2012 gepubliceerd op infonu.nl onder de titel ‘Orthodontische beugel voor volwassenen: tot welke leeftijd?’

Dossier mondgezondheid

Dit artikel maakt deel uit van het dossier mondgezondheid.

Bronnen

  • Are you to old for braces?; Harvard Medical School; http://www.health.harvard.edu/healthbeat/HB_web/are-you-too-old-for-braces.htm
  • Orthodontie voor volwassenen; Vereniging van orthodontisten; http://www.orthodontist.nl/vvo-orthodontie-volwassenen.php
  • Beugelgalerij; Vereniging van orthodontisten; http://www.orthodontist.nl/vvo-orthodontie-beugelgalerij.php
  • Zahnspange; Wikipedia; http://de.wikipedia.org/wiki/Zahnspange
  • Dental braces; Wikipedia; http://en.wikipedia.org/wiki/Dental_braces